Her çalışan yıl içerisinde izinlerini kullanmak ve tatile çıkmanın hayalini kurar. Uzun süre aynı işte de çalışsa, işe yeni de girse birçok çalışanın yıllık izin kullanımı ve süreleriyle ilgili kafaları karışır.
İK Magazin olarak yıllık izin konusunda kafaları karıştıran birkaç soruyu sizler için yanıtladık.
İşte yıllık izin konusunda her çalışanın bilmesi gereken önemli bilgiler;
Yıllık İzin Nedir?
Çalışanlara tanınan haklardan biri olan yıllık izin hakkı 4857 Sayılı İş Kanunu kapsamında çalışanlara tanınan çalışma süresine göre tanınan dinlenme hakkıdır. Bu hak kapsamında kullanılacak olan izinler çalışanların kıdem sürelerine göre belirlenmektedir. Yıllık izin hakkı kullanabilmesi için çalışanın aynı iş yerinde kesintisiz olarak 1 yıllık çalışma süresini doldurması şartı aranmaktadır.
En Az 1 Yıl Çalışma Kuralı
Çalışanların uzun süre emek verdikleri iş yerinden başka bir iş yerine geçmeleri halinde işverenler farklı ise yıllık izin süreleri baştan işlemeye başlıyor. Dolayısıyla çalışan ilk dönemlerde daha az izin kullanabiliyor. Çalışanın bir süre çalıştıktan sonra tekrar eski iş yerine dönmesi halindeyse yıllık izin hakkının tekrar baştan başlayıp başlamayacağı tartışma konusu oluyor.
Yıllık ücretli izin süreleri İş Kanunu’nda belirlenmiştir. Bu konudaki kanun maddesi nisbi emredici hukuk kuralı şeklindedir. Yani bir alt sınır vardır, fakat bir üst sınır yoktur. Kanunda belirlenen izin sürelerini kullanabilmenin temel koşulu o işyerinde en az bir yıldır çalışıyor olmaktır.
Yıllık İzin Süreleri
Yıllık izin süreleri çalışanın iş yerindeki kıdemine göre değişiklik gösterir. Bir iş yerinde çalışmaya başlayan çalışan, 1 yıl sonra izin hakkına sahip olur. İşverenler bir yılını doldurmayan çalışanlarına da avans izin kullandırsa da, bu durumun tamamen işverenin inisiyatifinde olduğunu söylemek yanlış olmaz. İş Kanunumuz’a göre yıllık izin hakediş süreleri şu şekildedir;
1 yıldan 5 yıla kadar çalışmışan işçi 14 gün,
5 yıldan fazla 15 yıldan az çalışan işçi 20 gün,
15 yıl ve daha fazla çalışan işçi 26 gün izin hak eder. Bu süreler İş Kanunu’nda belirtilen minimum sürelerdir. İşveren isterse hedefi tutturan işçiye veya işin gerekliliklerine göre ilave izin verebileceği gibi, toplu iş sözleşmesiyle daha uzun izin belirlenebilir. 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçilere ise 20 günden az izin verilemez.
İzinleri Tamamını Kullanmak Mı? Parça Parça Kullanmak Mı?
İşçilerin iş yerleriyle anlaşmazlık yaşadığı bir konu da izinlerin ne zaman, ne şekilde kullanılacağı konusu. Bu konudaki karar yetkisi kural olarak işverene aittir. Çalışanın itirazı sonucu değiştirmez. Fakat işverenin bu yöndeki yönetim hakkı ancak yıllık iznin tamamını kullandıracaksa mümkün.
Eğer yıllık izni parçalara bölmek istiyorsa işçiden onay alması gerekiyor. Dolayısıyla işveren parçalara bölmek istediğinde çalışan bir bölümünü kendisine uygun zamanda kullanmaya işvereni zorlayabilecektir. Konuyu bu şekilde bilmeyen çalışanlar işverenleriyle anlaşmazlık yaşayabiliyor.
Bununla birlikte yıllık izinlerin bütün olarak kullandırılması esas. Yıllık iznin bölünebilmesi ancak işçi ile işverenin anlaşması halinde mümkün. Örneğin işveren yıllık izninin 10 gününü şubatta kalan 4 gününü temmuzda kullanabilirsin diyemiyor. Tek taraflı karar verecekse, iznin 14 gününü de kullandırmak zorunda. Ancak işçi ile işveren anlaşırsa iznin bir parçası 10 günden az olmamak üzere, hak edilen yıllık izin süresi bölünebiliyor. Bu da işçinin bölmeye onay vermesiyle birlikte yıllık iznini kullanacağı dönemleri belirlemesine imkan tanıyor.
Önceki Çalışma Kaybolur Mu?
Yıllık izne hak kazanma ve hak kazanılacak sürenin hesabında işverenin aynı veya değişik iş yerlerinde aralıklı geçen sürelerin birleştirilmesi yıllardan beri tartışma konusuydu.
İşçi işverenin iş yerinden ayrıldıktan bir süre sonra tekrar aynı işverenin yanında çalışmaya başlarsa, önceki hizmet süresinin, yeni çalışmaya başladığı süreye dahil edilip edilmeyeceği net belirlenmemişti.
Yargıtay Ne Diyor?
Yargıtay yakın tarihli bir kararında önceki görüşlerini değiştirerek, önceki dönemin, hak kazanılacak yıllık izin süresinin hesabında muhakkak dikkate alınacağını belirtti.
Yargıtay’ın kararına göre; “Aralıklı çalışmalarda önceki fesih sebebi feshe bağlı alacaklar bakımından etkili ise de hizmet süresi hesabının her iki çalışmanın birleştirilerek yapılması, … yıllık iznin buna göre hesaplanması gerekirken, ikinci dönem çalışmasının başlangıcı dikkate alınarak son yıllık izin ücretini kazanmadığının kabulü” hatalıdır.
Bu nedenle aralıklı çalışmalarda önceki dönem dikkate alınmalıdır.Ayrıca Yargıtay başka bir kararında; işçinin “ilk dönem yaklaşık 4 aylık çalışma süresi için yıllık izin hakkı dolmamış olup belirtilen dönemin yıllık izin ücreti bakımından tasfiyesi söz konusu olmaz. Her iki dönem çalışması birleştirilmek suretiyle toplam çalışma süresi 1 yılı aşmış olmakla İş Kanunu’nun 54. maddesi uyarınca yıllık izin ücretine hak kazandığını” açıkça ifade etmiştir.
Hak Devredilebiliyor
İş yerlerinin büyük bölümünde yıllık izinler birikiyor. İzinlerin yanması söz konusu değil. İşçi hak ettiği yıllık izinleri kullanmamışsa, ilerleyen dönemde kullanabilir.Eğer yıllık izinlerini kullanmadan ayrılırsa birikmiş bu izinlerin parasını işten ayrıldığı tarihteki ücreti üzerinden alabilir.
