Kıdem tazminatı, 1475 Sayılı Eski İş Kanunu’nun 14. maddesi uyarınca işçilere sunulan önemli bir hak olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu düzenleme, belirli koşulları sağlayan işçilere, işten ayrılmaları durumunda maddi güvence sağlamayı amaçlamaktadır. Kıdem tazminatı hakkı, yalnızca belirli nedenlerle işten ayrılan ya da çıkarılan çalışanlar için geçerli olup, bu nedenle koşulların dikkatle değerlendirilmesi gerekmektedir.
Kıdem Tazminatı Hakkı ve Şartları
İşçilerin kıdem tazminatı alabilmeleri için aşağıdaki koşulların sağlanması gereklidir:
- İşçinin İş Akdini Haklı Nedenle Feshetmesi:
İş Kanunu’nda belirtilen haklı fesih nedenleri arasında, sağlık sorunları, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları, işçinin güvenliğini tehdit eden durumlar gibi nedenler bulunmaktadır. Bu tür durumlarda işçi, iş akdini tek taraflı feshederek kıdem tazminatı talep edebilir. - İşverenin İş Sözleşmesini Haksız Nedenle Feshetmesi:
İşveren tarafından haksız şekilde işten çıkarılan bir işçi de kıdem tazminatı hakkına sahiptir. Bu kapsamda, işverenin sözleşmeyi kanuni bir gerekçe olmaksızın feshettiği durumlar dikkate alınır. - Belirli SGK Şartlarının Sağlanması:
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından belirlenen yaş ve prim gün sayısı gibi koşulları sağlayan işçiler, “Kıdem Tazminatına Esas Yazı” alarak işten ayrılabilir ve kıdem tazminatına hak kazanabilir.
Kıdem Tazminatına Esas Yazı Nedir?
Kıdem tazminatına esas yazı, işçinin kendi isteğiyle işten ayrılmasına rağmen kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için resmi bir belgedir. Bu yazı, işçinin yaş dışındaki emeklilik şartlarını karşıladığını ve belirlenen prim gün sayısını tamamladığını kanıtlar.
SGK’dan “Kıdem Tazminatına Esas Yazı” alabilmek için işçinin, aşağıdaki şartları sağlaması gereklidir:
- SGK’ya bireysel başvuruda bulunması,
- Sigorta başlangıç tarihinin 08.09.1999 tarihinden önce olması,
- En az 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 prim günü çalışma şartını tamamlamış olması.
- Bu yazıyı alan işçi, işverene sunarak iş akdini feshedebilir. Bu durumda, işçinin kıdem tazminatı hakkı doğar.
Prim Gün Sayısı ve Sigortalılık Süresine Göre Şartları Nelerdir?
SGK düzenlemeleri, sigorta başlangıç tarihine göre prim gün sayısı ve sigortalılık süresi şartlarını farklılaştırmıştır. Bu kapsamda işçilerin kıdem tazminatı alabilmeleri için gerekli şartlar şu şekildedir:
-Son işyerinde en az 1 yıl çalışmak,
⎯ 08.09.1999 ve bu tarihinden önce ilk sigortalılığı bulunan çalışanlar için 15 yıl sigortalılık şartı ve 3600 prim gün sigortalık süresi olmak,
⎯ 09.09.1999 tarihi ile 30.04.2008 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için, sigortalılık süresi göz önünde bulundurulmaksızın 7000 prim ödeme gün sayısı veya 4500 prim günü ve 25 yıl sigortalılık süresi olmak,
⎯ 01.05.2008 tarihi ile 31.12.2008 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için 4600 prim gün sigortalılık süresi olmak,
⎯ 01.01.2009 tarihi ile 31.12.2015 tarihleri arasında ilk sigortalılığı olan çalışanlar için 4600-5300 prim gün (her yıl için 100 gün eklenerek hesaplanıyor) sigortalılık süresi olmak,
⎯ 01.01.2016 tarihi ve sonrası ilk sigortalılığı bulunan çalışanlar için 5400 prim gün sigortalılık süresi olmak, şartları sağlandığında “SGK’dan kıdem tazminatına esas yazı” alınarak işten ayrılmak mümkündür.
Kıdem Tazminatına Esas Yazı Alma Süreci Nasıl İşler?
- SGK Başvurusu:
İşçi, bağlı bulunduğu SGK merkezine şahsen başvurarak kıdem tazminatına esas yazıyı talep eder. - Gerekli Belgeler:
Başvuru sırasında işçinin, kimlik belgesi ve SGK kayıtlarını sunması gereklidir. - SGK Değerlendirmesi:
SGK, işçinin prim gün sayısını ve sigortalılık süresini inceler. Koşulların sağlanması halinde yazıyı düzenler. - İşverene Sunma:
İşçi, SGK’dan aldığı kıdem tazminatına esas yazıyı işverene sunarak iş akdini haklı nedenle feshettiğini bildirir. Bu durumda işveren, kıdem tazminatını ödemekle yükümlüdür.
Birden Fazla Kıdem Tazminatı Alınabilir mi?
Kıdem tazminatını bir kez alan işçi, başka bir işte çalışmaya başlayarak yeniden aynı koşulları sağlaması durumunda tekrar kıdem tazminatı talep edebilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus, SGK’nın “Kıdem Tazminatına Esas Yazı” belgesini yalnızca iki kez vermesidir. Bu sebeple, en fazla iki defa kıdem tazminatı alınabilir.
Yazının Geçerlilik Süresi Var Mıdır?
SGK’dan alınan kıdem tazminatına esas yazının geçerliliği süresizdir. Ancak yazının işverene sunulması ve işten ayrılma işlemlerinin kısa sürede tamamlanması tavsiye edilir.
Başka Bir İşte Çalışma Durumu Etkiler Mi?
İşçi, kıdem tazminatı alarak bir işten ayrıldıktan sonra başka bir işte çalışmaya başlayabilir. Ancak bu durumda tekrar kıdem tazminatı almak için SGK’dan yeni bir yazı alması gereklidir. SGK, ikinci kıdem tazminatı yazısını ancak belirtilen şartlar yeniden sağlanmışsa düzenler.
Kıdem tazminatı, işçilerin emeklerini koruyan ve onların iş hayatı boyunca karşılaşabilecekleri olumsuz durumlarda ekonomik güvence sağlayan önemli bir haktır. Ancak bu haktan yararlanabilmek için mevzuatta belirlenmiş olan şartların dikkatle incelenmesi ve yerine getirilmesi gerekmektedir.
SGK tarafından verilen kıdem tazminatına esas yazı, işçinin haklı nedenle iş akdini feshettiğini kanıtlar niteliktedir. Bu yazı, işverenin kıdem tazminatını ödemekle yükümlü olduğunu açıkça ortaya koyar. İşveren bu yazıyı dikkate almadığı takdirde, yasal yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir. Eğer işveren, SGK’nın verdiği bu yazıya rağmen kıdem tazminatını ödemeyi reddederse, işçi yasal haklarını arayabilir. İşçi, arabuluculuk veya iş mahkemesi süreçlerine başvurabilir.
